Sunday, May 15, 2011

Vang Ngaihno Tawh Kawlgam Nuam Ah – 1

Vang Ngaihno Tawh Kawlgam Nuam Ah – 1

Vang Ngaihno Tawh Kawlgam Nuam Ah – 1:
Vang ngaihno khut len kawm in leitung kimvial a ka zinpih ka American Tourister suitcase tawh Zangkong vanlengtual ka tuk suk deda leh Zangkong khuapi lut phei na ding ah, “Welcome to Yangon” na kici pah a, a langlam ka et leh “Welcome to Myanmar, The Golden Land” cih na kisuang hi. Vanlengtual lah Ronald Reagan International Airport , Washington DC zahin na siangtho kilkel ahih manin kei zong ka kiim ka kianga vak hialhial mikang khualzinte bangin nuam kasa hiaihiai pah hi.
1. Pagoda tam: Lamdang ka sak khat pen vanlentung pan zong kimu pah, khuapi sung lut leng zong kimu sem, khuadak tam leng kitam muh semsem – pagoda. Kawlte pen a tamzaw Buddhist hi a, kawlgam zong ‘the land of pagoda – Burma ’ kici mah hi. Mun khempeuh ah kham tawh kizut pagoda kimu a, Buddhist siampi zong kimu kawikawi hi.
2. Sai kang en: ‘The land of white elephant – Siam ’ kici hi napi Kawlgam ah Sai kang ka va mu kha hi. Siam ( Thailand ) pen Sai kang omna gam ciin a kiciamteh hi a, Kawlgam ah Sai kang om cih kiza ngeilo hi. Ahi zongin Zangkong khuapi laizang ah Sai kang khat kikhawi a, a nu (female) hi in, ta khat neita a, a pi suakta cihna hi. Rakhine gam pan kum 2002 kuma kila hi a, gamsung kimkot hawlpih in vanleng tawh kipua kawikawi zo kici hi. Maan zaih kiphallo a, kamphatna a deihte in tua mun ah va bia uh, ann va pia uh kici hi. Kumpi in, “Hih Sai kang om hangin gamsungah kilemna om ding, nek leh dawn kicing ding, sum leh pai kihau ding, hamphatna hong pia ding hi,” ci uh hi, kici hi. Et taak veve thong.
3. Ngapik lim lua: Kawlgam sungah a kine ngapikte pen gampua ah hong kizuak ngapik tawh kibang vetlo in na lim mahmah mawk hi. Nidang India lam khawngah hong kizuakte pen uih cihtak uih, vom dia dua, kihhuai phial ahih manin ngapik ka ne nuam kei a, a nete zong lamdang kasa hi. Ahi zongin amau nek leh hong kizuak ngeite kibang vetlo a, ‘ba i theem’ a cihte uh na hi bilbel hi. Laphettoh zong Tonsim omlai ka nekte uh sang Singapore omlai ka nekte uh limzaw pekpek hi. Kawlgam ah zong a lim penpente kimu leuleu hi. Nidang, tun zong hilai in um ing, Aizawl te in ‘Shillong bawngsa lim’ ciin bawngsa ciatciat a tam man zaw in a leinop uh tawh kibang hi.
4. Zomi hizah pha maw?: Kawlpi ka tun ciang ka vakna peuh Zomi, lam gei khempeuh inn min en leng Zomi min kisuang, ‘Zomi hihzah om hitazen maw’ ka ci a, ka inntek pah hi. Ka suah ka khan Zomi hih zah ka mu ngei kei hi. Nidangin saklam pan khualzinte in, No mizogam ah Zomi om maw? Hong cih ciangin na’ kasa pian a, ei tam kisak simsim laia ‘om maw’ hong cih pen tawm hongsa pian cihna ahih manin hong tawm muh si e ka ci hi. Ahi zongin amau hong kipatna tawh tuat lehang ahi lua ding na hi mawk hi. Zomi hong bawl Pasian min ka lungsim in ka phawk velval hi.
5. Siangtho sitset: Nung kum lamin India pan siate khat khualzinna thu a gelhna ah, “Zangkong khuasung siangtho mahmah hi,” acih pen lamdang sa, a taktak in ci leng umlah sim, a kamsiam a hizaw kha tam ci nuam sim hi ing. Ahizongin keima mit mahmah tawh ka va muh ciang ‘siangtho takpi’ a, lamdang kasakna double (kibehlap) hi. ‘Air con Taxi’ a cih zong lamdang kasak sim leh US , Singapore khawng mah bangin car sungah Air Con om na zang vial uh hi.
India khuapi Delhi zin sangin Kawlgam khuapi Zangkong zin pen a nuamzaw na himawk hi.
6. Nitumna lam ‘Saklam’ ci uh: Kawlgam pan India hong zinsuk peuhmah in a paina lam uh nitumna lam hita mah leh ‘saklam’ ci den uh hi. Geography theilo na hi uh hiam? cihnop huai phial hi. Ahi zongin Kawlzang ah teng lehang India lam zin ding pen mualtungah kahtoh kul, a niam pan a sangzaw ah kahtoh kisam ahih manin ‘saklam’ cih pen a olno cik ding himah hi. Khuadak leng zong taikua khen lam pen mualtung vive himawk a, kahtoh ding kihtakhuai sim hi. Tua hi a, nitumna lam hong zinsuk uh ciang ‘saklam’ a cih uh leh zong amau tenna zanggam pan mualtung kahto ahih manuh hi ciin theisiam ni. ‘Khua nuam icih peuhmah a sangna lam ah om hi’ kici a, mualtung khua pen zanggam khua sangin nuamzaw den hi. Tua manin Zomi tampi tenna khua pen mualtung ahi hi.
Aw ka tenna vangkhua mualdawn Zolenmui kai,
Nun a nuam lunta vangkhua ka ngai tuanlo,
Zomi in kei ka piang, Zomi bang ka nungta,
Zomi bangin tu in la ka sa.
7. An lim peuhmah: Gam khangto leh anlim neta kei phak ngeina gam pawlkhat – Sen , Singapore , Hong Kong , US , Japan khawng mah bangin nek leh dawn kicinga, mehteh mehgah ban ah singgah theipuam leh dawn ding tuivot tuamtuam lim mahmah hi. India omlai masala spicy food leh niangtui sa mahmah tawh lungkim mahmah hun khawng kingai ngaungau khollo hi. Tua hunte tawh teh in kawlgam pen nek leh dawn ah a kiningcing mahmah, a nuamsa mahmah uh himawk hi. Sensai lah tam, Kalasai lah om, Kawlsai lah thupisem.
Zo-ann mah limpen sa ing icih bel a limzaw dang itam nek nailoh man hikha thei ding hi. Zo-ann mah cidamhuai pen sa ing ci leng bel umzawta ing; Zohuan bel tuiso sungah mehteh mehgah kikhahsuk ziau in – sathau, ci, cikhum kihelse lo; a thuk, a uih, a hiing cih lah kihel selo ahih manin siangtho, cidamhuai penpen bek hi.
Cidam na ut leh Zo-ann tam nek inla, anlim na duh leh namdang ann zong ciam in.
(zop lai ding)
Phuitong Liim

No comments:

Post a Comment