Tuesday, April 12, 2022

CIKHA KHUA TANGTHU
Cikha pen Tuivai lui leh Cikha lui kituntuahna mun zang teng hi-a, Tuivai lui gal ah Khuadam zang leh Kansau zang omin Cikha lui khanglam Tuivai lui tawh kikalah Mauvom zang om hi. Mauvom zang lamah Mikangte in Vanlengtual khat to uh aa galpi nihna hun sungin vanleng tu zelzel hi. Cikha zang lam teng ah kumpi te camp (giah phual) tuamtuam sat uh aa, Khuaivum gam sunga taaksing haam teng phukin set singatna tawh at ziahziah uh hi. Singatsate India gam lamah zuak to hi. Set singatsate zan ciangin meivakin zang uha amau omna teng mei tang zihziah hi.
1943 kum Japan ten hong sim toh uh ciangin Cikha camp a om khempeuh zong a mawtaw te uh nusia in India gam ah tai to uh hi. 1945 kum galpi nihna hong ven ciangin, Cikha zang lam hong paipai uh ciang in zang lo khawh ding hong lung lutin Pu Cin Za Thawng makai in a maakte Pu Gin Suan leh Pu Gin Zam te tawh zang lo khawh ding hong kipan uh hi. Mauvom khua pan tai 5 tai 6 bang gamla a vaikuanna haksa lua ahih manin buk lamin hong teeng uh hi.
Tua banga a ten hun sungun Khuaivum khua hausaten nawngkai sak den a hih manin, Cikha pen khua kip khat a suah theih nadingin 1956 kum ciangin Tedim a om a naupa Pu Tuan Khaw Kham (assistant public relation officer - APRO) panpihna tawh Tedim vuandok zum ah ngetna lai khia uh hi.
Khua kip suah nading ngetna lai khia cih thu a ki zak ciangin a gam nei Khuaivum khua hausate in kankuatna lai 1957 kum ciangin Tedim Vuandok zum mah ah na khia uh hi. 1958 kum ciangin khua kip piak tham maw piak tham lo cih thukan mi pawl khat hong pai uh hi.
Tua kum mahin palik hong kikoih ding cih thu om a hih manin, palikte hong om theih nading inn lam dingin hong kisawla, Cikha, Kansau, Khuaivum khua te pan kihuan hi.
Khua kip suah theih nading inn phazah zong kicinga, palikte om nading innte zong kizo ta hi. Tua hi a 1959 kum kipat lamin khuakip ngahna laipi tawh Pu Cin Za Thawng Tedim pan Cikha hong ciah hi. Tua hunin Cikha khua pen Khuaivum khua pai tohna taak mual dung nuai ah kitenga inn 20 khawng tawh a dim hi pah hi.
Kumpi in khua khantoh nading a tuamtuam hong vaihawmsak a, khuata zato, kumpi tan 7 sang, ATO-Myo-UK, kumpi vanzuakna, lo kho zum cihte zong hong koih sak pah hi. Ahi zong in Pu Cin Za Thawng pen khua kip a ngah nading gimna tawlna tampi a thuak khit zawh 1964 kum November ni 4 ni-in a it a ngaih a zi a ta, a u a nau, a khua a tui nusia-in hong sihsan ta hi.
*Cikha khua tuahna:* ATO Kham Khan Pau a om lai in Mauvom gam taangpi a kici kuama teen lohna ngalbulo hompi lakah ATO zum, a inn, laiat pa inn leh peon pa inn kilam hi. 1969 kum ciangin ATO Kham Khan Pau te Kaptel transfer in ATO Thawng Cin Suan hong tung to hi.
Cikha ATO zum leh innte, Pa Cin Khaw Zam, Pa Thang Khan Dal, Sia Langh Sawm Mang te kikumin Cikha khua lui teng Cikha sanginn leh tualpi gei Tedim leh Imphal lam dung ah tuah dingin ni khat, ATO Thawng Cin Suan leh police station officer Kham Khan Dal te ki hopiha, hong thukimpih uh a hih manin 1970 kim sungin inn 10 kituah pah in, a kumkum in inn tampi kituahtuah hi.
Ni khat, Pu Cin Za Thawng tawh khua sat khawm Pu Gin Suan in, nang, Langh Sawm Mang ka khuasatna ah bang hong zong na hiam, na khua Kaptel ah ciah suk mengmeng in ci’n ong tawng ngei hi.
Tua hun pan kipan Cikha khua zong khang to mahmah a, tan sawm sang zong om ta, lupna 16 zato, sikkhau zum, phone, khuaphia mei cihte zong om ta hi.
Khuasatpa khangthu a tom; Mauvom khua Pu Hau Tuan in tapa 4 a neih sung pan a nautum pen Pu Lal Khan Thang hi a, Pi Dim Khaw Niang tawh tapa 7 a neihsa sung pan Pu Cin Za Thawng a u pen a hihi. Amau unau sung pan a neu pen nihna Pu Tuan Khaw Kham bek mah nungta lai-a kum 85 pha ta hi.
*Pu Cin Za Thawng te unau teng:*
1. Cin Za Thawng – si
2. Thawn Khaw Pau – si
3. Kam Cin Dal – si
4. min mangngilh -si
5. a Ni Niang min pi tel lo – si
6. Tuan Khaw Kham
7. min mangngilh – si
*Pi Don Khaw Niang te unau:*
1. Don Khaw Niang – si
2. Zel Za Vung (tel lo)
3. Cin Khan Kap (tel lo)
Kum 1964 October in Khuasaatpa or Hausapa Pu Cin Za Thawng in ong sihsan aa, India leh Kawlgam galkap te in Zongei na tawh thau lot ziahziah in zahtaakna lianpi pia in sivui uh hi.
Pu Cin Za Thawng pen San Thum ngah hi aa, Mangkang kumpi te khuasung ah a om lai tak in sikkhau to, limlang let leh kamphen cih te seem hi. A nu leh pa in zi guan nuam uh ahih man in sam uh aa, Suangphuh khua hausapa tanu neu pen Pi Don Khaw Niang tawh ki teengsak uh hi. Tapa 3 leh tanu 2 nei uh aa, tu laitak in a tanu 2 te bek mah nungta lai hi.
*Pu Cin Za Thawng leh Pi Don Khaw Niang te tate teng:*
Nu Vung Ngaih Lian (w/o Pastor Langh Sawm Mang) – Yangon
Pa Thang Za Dong (si) – Cikha
Pa Kham Khan Thang (si) – Cikha
Pa Zam Khen Pau (si) – Tamu
Nu Niang Khaw Lun (w/o Pa Do Kang) – Cikha
Taangthu a kicing in ciaptehna bangmah om lo aa, a nuai aa a kaikhawm te ii theihsun leh telsun teng ki at ahih manin kicin lohnate hong mai sak un.
A kaikhawm;
Rev. Pu Tuan Khaw Kham
Nu Vung Ngaih Lian
Pastor Langh Sawm Mang