Saturday, May 28, 2022

 ZOMI PUPA TE' N

NOP NA DAH NA AH SA HAWM ZIA.


     Nidang hun in Zomite sungah nop na ahi zong, dah na ahi zongin sagawh na a om ciangin ki mawk nek mai ngei lo in sa ki hawm hi. Khanglui mite in a ki lek kim mahmah dingin na vai hawm uh hi. Nop 

na lam ah beh lam sang gam lamte in alik abak in tang zawpian in, dah na ah ta nu lamte in alik abak in tang uh hi. 


1. Mokipi sagawh na 

    

   Mokipi na ah tunsa dingin vok ahi zongin bawng ahi zongin ki go thei hi.

Hih tunsa ding a ki go pen tunsa dinglch innteek a ding ci- in sa pum khat khen nih in ki khen hi. 


 1.1 Tunsa (mo tun na) 


    1.1.1. Aphei 1. a Hang 2, gawm khe ; 


    1.1.2. A pang phel khat. 


    1.1.3.  A ik phel khat. 


    1.1.4. A ngawng phel khat. 


    1.1.5. A kha bup. 


    1.1.6 Lu khungsa 

             (a sin utok lam, a ngoi kual khat.

     A tekphet khat (a tek ih cih pen a liang 

     lakkhiat na a vun ki hel lo mini teng) 


     1.1.7. Nidangin mopi na leh sial khup

     sa ki tuam bawl in, tun sa ah a huai ki   

     guang lo hi. Ahi zongin, tuhun ciangin

     ki gawm lei ahih man Sa seng suah ta 

     ding sa seng taw ah a huai khat ki   

     guang hi. 


 1.2. Inn teek a ding (mo khak na) 


    1.2.1. A phei mei bang 1 . 


    1.2.2. A pang phel khat. 


    1.2.3. A ik phel khat. 


    1.2.4. A ngawng phel khat. 


    1.2.5. Alu. 


    1.2.6. Lu khungsa ( a sin, a ngoi, a tek 

               phel khat) 


    1.2.7.A pangsa pan in sa seng suah te  

     a ding in a huai khat ki la khia imtunsa 

     lak ah ki pia hi. Tua hi-in inteek lam a

     khen sa pang ah a huai khat ki la khia 


2. Tonsa hawm na (motun na).


  2.1. Bang kua ten - Aphci tong 


  2.2. Bang kua zom - Aliangtong 


  2.3. Sanggam thumna- Aliang tong. 


  2.4. Sanggam li na(zawl) - Aliang paaL

 

  2.5. Sanggam nga na -Aphei sa sungpan

         a hoih khat 


3. Innteek a sa hawm na (mokhak na).


 3.1. Bangkua te - Aphei tong. 


 3.2. A zom teng a phei sa lu khu at khiat 

    na ki zen in - Thusa,sasem leh tanusa

    in a pang pai ten nu phal sa zong aphei

    at khiat na sung ah pia hi. 


 3.3. Tanu sa in a ik pai ten nuphalsa,

    thusa sa ki pia in,sasem sa pen a phei  

    sa mah ki pia hi. Tanu a lain nate ah a 

    ik hawm cinglo ahih man in,tanu sa in a

     huai ki at hi. 


 3.4. Pute pen a ki lawm mun khat ki bawl

    in ki pia hi. 


 3.5. sa ngawng bah pen a bul liteng sa   

    tan beh lap na in ki pia hi. 


 3.6. Satang hawmpen a huai a cingthei

    bangbang in ki at in ki hawm hi. 


  3.7. Tanu sa in a pangpai ten a thumna  

     ciang a pang ki hawm sak in a li na a ik

     kawi ki piahi. 


  3.8. Phei sa at khiat na a lu khu leh 

     a Hang tong at khiat na teng, sanggam

     sa, sa sem sa in ki pia hi. 


   3.9.Ta nu sa in a pang a pia ten a phei

      sa pan nu phal, thusa, sasem dong ki

      pia hi. 


    3.10.Tanusa in a ik pai ten a pangsa 

       pan nuphalsa/thusa sa kipia in

       sasemsa pen a phei sa mah ki pia hi. 


    3.11. Pute a ki lawm mun khat a vak pi

       an in ki bawl in ki pia hi. 


    3.12. Sa ngawng bah ci-in a ngawng

        phei pen li ki suah in nuphal kihel lo a

        bul li (Bang kuaJTaitawi, Thusa,

        Sasem) ki beh lap hi. 


    3.13. Satang hawm in a huai a cing thei

        bangbangin ki at in ki hawm hi. 


    3.14. Tanusa in a pang pai ten a thum  

        na ciang a pang kipia in a li na pen a  

        ik kawi ki pia hi. 

4. Sagawh tuam tuam 

   

     Zomite in innlhak i h lam ciangin , inn tarn ki ci-in pawi ki bawl hi. Hih inn tain pawi pen nam nih om in innbulsa a inn luilua in phei a lam kik te'n lungdam koh na pawi a bawl uh ciangin, a tarn zaw in 

sahawm lo in ki nemang hi. Inn tuan thak, inn neithak te in inn tarn na pawi a bawl ciangin innsung dong ta pan mun seh na (Bangkua, Haitawi, Thusa, Sasem) zon na in sa ki hawm hi. 


      Thu tuamtuam (naueing guaih,inntuan

 sagawh) a sa gawh nate ah mosa puak hawm zia vive mah ki zang hi. Ahi zongin zu khawlh na ah sa a ki gawh ciang in zu

khawlh teng bek in hawm uh hi.


  Khual pan in nuphal, pute, tute, sanggam te, sungtc, makte cih bang hong hawh ciangin sa ki gawh thei hi. Hih bangin sa a ki gawh ciang a khe thum ( a phei, a liang te gel ) ih piak leh pum puak sak ki ci-in,

thuh kik ding ngaih sut na ahi hi. Aliang khat bek I piak leh sun siah guan ki ci-in thuh kik ding hi lo hi. 


5. Dah na a sa gawh 


    Nidang hun lai-in sih ciangin kawsah ki sat lo-in si ki vui lo hi. Kawsaa sa hawm zia sih na-ah sa hawm zia ci-in pulak khin ih hih man in dah na a ki go sahawm zia pulak beh kul non lo dingin ka ngaih 

sun hi. 


Akisam aom leh

acing thei pen ding leh

ahoih theipen ding behlap tozel ni.


Zomite sung ah Khua khat le khua khat sahawm zia le phamawh neih dan kibang kimlo hi.






Pupate Sasemzia


Nopna-Dahna sungah thukhun ngeina zui-in ki-uapin nakhempeuh kiseem hi. Tua thukhun kantanin khengval leh kideihlo hi. Kisam leh zong kideihlo hi. Sanggam abul-adawn kiguang dimdiam hi. Tua zui-in sa hawm uh hi. Aphei tang ding, a liang tang ding, angawng tang ding, cih bangin min gotsa-in nei uh hi. Piakding kilawm khatzong nusia lo uh hi. Sialcingte nangawn sialneel, ci-in atawkuam teng pia uh hi.


Tua tawh kizui-in ama tanhdingaa kisehna mun lian a kipiak keileh bang hang hiam, kapanmun hong kheel hiam, kei hong manuam uh hiding hiam, hong khelbawl hiam, ci-in sittel pah tiuteu hi. Amau dinmun tawh kisai satahn bektawh lungkimse uh hi. Avaal deihlo hi. A hemzawkleh zong lungkimlo uh hi. Thumaan mahmah, cihtak mahmah uh hi.


Amau tanhding sa a piak ciangin, ne pahpah lo-in sittel masa uh hi. A kilawmlo a om ciangin nolhkik uh hi. Tua ahih ciangin Zuhawm-sahawm kidop kul hi. Sasem siam kicial hi. Apazaw-asahzaw cih omsak lo hi. A temha sawipaisak lo hi. Sa semhun ciangin Bangkuapipa leh a tei zawdeuhte in sakuang-umin encik ciat uh hi. Paubanglo dingin hanciam uh hi. Saluang munkhatzong mawkvallo dingin kiseh hi.


Sahawmdan pen hunkhat leh hunkhat munkhat leh munkhat kibanglo hi. Nopna sahawm leh Dahna sahawm kibanglo hi. Mo-sagawh leh thudangte kibang lo hi. Lawm-an neekna-ah Sanggamsa kipia lo hi. Ahih hangin a thusiamte in, Tuibuhsa ci-in Tanupi Tuitaak leh Tanu nihna ahi Sawlla a iikbup hawmsak hi. Bang hang hiam, cihleh Tanute pen kitaang sapna khempeuhah gamtaang ahihman ahi hi.


A. Mo-sagawh Sakuangkhen: Aphei-meibaang, A iiktawn, Alianggel [alianggalkah], Akha phalkhat, Anungzuui phalkhat, Adeekguh phalkhat, Agilpi phalkhat, Abil langkhat, Angoi kawnkhat, Asin sehthumsuah sehkhat.


B. Mokhate sahawm

Thalloh or Sanggamkhatna ------- Atel leh a sungkua namkim.

Sunghpipa -------------------------- Atel sungnung leh sungkua namkim.

Tanupi or Tuitaak, or ------------- A iik leh a sungkua namkim.

Tanu-nauzaw or Sawlla ---------- Aphuuk leh a sungkua namkim.

Zinkhak, or Sanggam nihna ------ Azungzui leh a sungkua namkim. Vok ahihleh sungkua namkim kipia lo hi. Angoi tumkhat ta kizuisak bek hi.


C. Mopite Sahawmdan

Innteek ---------- Aliangbit leh sungkua namkim.

Thalloh ---------- Atel leh sungkua namkim.

Sunghpi --------- Atel sungnung leh sungkua namkim.

Tanupi ---------- A-iik leh sungkua namkim.

Tanu nihna ----- Aphuuk leh sungkua namkim. Vok ahih leh angoi tumkhat tek.


D. Gal-aih Len Sa-aihna Sahawm dan Ngenna

Hihneihna: Ko kiangah sahawmdan namnih om hi. Teizaangtat leh Saizaangtat kici hi. Ko pen Teizaangtat zang kahihman un, namnihin kong gelh hi. Ahizongin nakpi-in kilamdang lua lo hi.


1. Gaal-aihna

Thalloh or Sanggam khatna ------ Aphei tumbul.[abultong].

Zinkhak or Sanggam nihna ------- Aliang khat.

Tuitaak, Tanupi -------------------- Anaak tangli.

Sawlla, Tanu nihna ------------- Anaak tangthum.

Sunghpi in --------------------- Angawngsa.

Pu nihna ----------------------- Ameizui. Vaksa in aliang leh a iiksa kipia hi.


2. Sa-aihna

Thalloh, Sanggam khatna -------- Apheitumbul.

Zinkhak, Sanggam nihna --------- Aliang khat.

Tuitaak, Tanupi ---------------- Nak tangli.

Sawlla, Tanu nihna ------------- Nak tangthum.

Sunghpi ------------------------ Angawngsa.

Pu nihna ----------------------- Azungzui, ameizui.

Nuphal ------------------------- Anaak' tangnih.

Vakte pen a liang leh a iik kipia hi. Gaal leh Sa thuah thei a, gan pumnih mah kigo hi. Gaalvakte in, Gaal-aihna saliang saang uh hi. Savakhte in sa-aihna saliang saang uh hi.


E. Tong (Zupinung) Ton Ciang a Sahawmdan tuamtuam

Thalloh, Sanggam khatna -------- Aphei khat.

Zinkhak, Sanggamnihna ---------- Aliang khat.

Behsabawl ---------------------- Aliang tumbul.

Sunghpi ------------------------ A awmlang.(naaktang-9 bang kipia hi.)

Pute --------------------------- Ameizui tumnih suahin tumkhat kipia.

Tuitaak, Tanupi ---------------- Amaugawh saluangkhat tutphah hi. Sialvun namkhat cingding zikkhat kipia hi.

Sawlla, Tanu nihna ------------- Sagualgawh pen innteek pialo-in amau tutphah hi.

Tulpi -------------------------- Azangsa phalkhat leh a pheisa baksagih kipia hi.

Zawl --------------------------- Sialngawng kipia hi.

Songte ------------------------- Akeng tumbul khatleh a iik phalkhat leh a sungkua namkim kipia.

Lawigawhsa --------------------- Pusa thoihna bangin kihawm hi.

Lawigawh voknusa --------------- Phaitam aa alaam cialna-in kipia hi. Zingzu leh phaitamzu site kipia hi.


F. Ton sahawmdan

Thallohpa --------------------------------------- Apheibit.

Zinkhakpa --------------------------------------- Aliangbit.

Behsabawl --------------------------------------- A zaangsa ngah.

Sunghpipa --------------------------------------- A awmlang nakguh tangkua bang.

Tanupi ------------------------------------------ Aphei tumbul.

Ama gawh saluangbup tutphah. Tanu nihna --------- Aliangtong.

Sagualgawh tutphah. Zawl ------------------------ A ngawng pua.

Pu ---------------------------------------------- Ameizui.


G. Pusa or innsungpi thoih sahawmdan

Bangkuapi, Thallohpa ----------- A liang.

Zinkhak ------------------------ Apheibul.

Tulpipa ------------------------ Aliangkhat, ahuaikhat, akhanuai.

Sabawl ------------------------- Azungzui.

Sunghpi ------------------------ Abultong.

Pu in -------------------------- Ameizui.

Tanupi leh Anauzaw ------------- Tanu ten malli ngah uh hi. Adeekguh, azungzui, a-iikmuk anawi tangkhat baang, apheisa bakkhat.

Tanu thumna -------------------- Aciangkang, azungzui, aphukka, apheisa bakkhat.

Tanu lina ---------------------- Aciangkang, azungzui, a-iik tumkhat, apheisa bakkhat.

Nuphal ------------------------- Azungzui khat. Sanggam dawnlam ten apheisa semin hawm hi.


H. Sahawmdan

Sunghpi ------------------------- Angawngtan.

Pu ------------------------------ Ameizui.

Beh khatna ---------------------- Aliang khat.

Beh nihna in -------------------- Abultong.

Beh thumna ---------------------- Azangsa nakguh-3baang.

Beh lina ------------------------ Azaangsa nakguh 2baang.

Tanupi -------------------------- Anaak tangli baang.

Akha phalkhat, Tanu nihna ------- Anaak tangthum baang.

Tanu thumna in ------------------ Anaak tangnih baang.

Nuphal -------------------------- Anaak tangnihbaang.

Tulpipa ------------------------- Aliangbit khat. Akha phalkhat.


I. Sahawmdan

Tulpipa ---------------------- Apheibul.

Thallohpa -------------------- A-iiktawn leh aliangbit, akhanuai phalkhat.

Zinkhak ---------------------- Aliangtong.

Sungpi ----------------------- Abultong.

Pu(Taangpu) ------------------ Ameizui

Tanupi leh Tanu nauzaw ------- A deekguh, azungzui, a-iiktawn khat, aliangsa

Tanu thumna leh Lina --------- A ciangkang, azungzui, a-iiktawn, aliangsa bakkhat.

Tanu ngana ------------------- Azungzui, a-iik tumkhat, aliangsa bakkhat.


J. Sihna Hanken Sahawmdan: Tuitaak, or Tanupi Aphei, anaakguh tangkhat, vakhupeu [ asialin kipia] Anaaktangnih baang, apheisa bakkhat, angawngsa bakkhat, ahuaisa bakkhat, aliangsa bakkhat, asin, agilpi, agilkha,atuap a-ekthup, innlakte siguina aphuukka leh akopsam savaal tuamtuam kipialai hi. Sawlla or Tanu nauzaw. Aliang khat pia hi. Adangte Tanupi tawh kibangsak hi. Tanupi leh Tanu nauzaw in amau saante hawmkik uh hi. Apheisa khennih suah a, ama Thallohpa leh a Tanupi hawmsak hi. Anaakbul nihsuah a, tanu nauzaw pia hi.Thalloh leh Sunghpi. Anaak nih, apheisa,aliangsa, angawngsa, ahuai, asin, angoi, atuap, agilpi, a-eekthup, a-iik leh agilkha pia hi. Innlak guina samal(sakeng) apheikhat teelsak hi. Hih a sa saante pen amau bultengmah hawmsak hi. Apheisa bakthum suah a, Tanu-nauzaw, Sunghpi, leh Zinkhak hawmsak hi. Anaakbul pen Tanupi leh Thalloh hawmsak hi. Zinkhak leh Pu saan. Anaak tangnih baang, apheisa, aliangsa, angawngsa, ahuai, asin, angoi, atuap, agilpi, a-ekthup, a-iik leh agilkha saang hi. Savo kici asialin bakkhat tuak kipialai hi. Amau sante anaakbul nih suahin Tanupi leh Thalloh hawmsak hi. Apheisa thum suahin, Tanu nauzaw, Sunghpi, Zinkhak hawmsak hi.


Sabawlgel saan. Anaak tanggiat, apheisa, anaakbul nih, aliangsa, angawngsa, ahuai, asungkua namkim saang hi. Tua banah Innlak guina samak phei khattuak kipialai hi. Ahawmkik ciangin, anaak tanggiat tumnih suah a, amau aadingin tangli baang koih hi. Anaakbul nihsuah leuleu a, Tanu nauzaw leh Thalloh hawmsak hi. Thusageel saan. Anaakbul tangnih baang, aliangsa, angawngsa, apheisa, asungkua namkim saangsak hi. Zawl leh Nuphal saan. Anaakbul tangkhatbaang leh asungkua omlai bangbang kipia hi. Khankuang bawlte angawng phalkhat kipia hi. Nautaangte pen angoi tumkhat leh agilpi pia hi. Sungtaa. Aphuuk, angoi, agilpi pia hi. Miguina vokno malkhat pia hi. Simaisa Aphuuk asungkua namkim kipia hi. Khuangtumsa Khuangtumpa leh Daaktumte hawm dingin, anak tangkhat, apheisa bakkhat,angoi, agilpi, atuap kipia hi. Asin kihello hi. Laang'khetsa Apheisavo ki-aat hi. Innteek sa Thalloh siguina ateltawn, zungzui kaikha, aliangkhat, apheimal, ahuai, Atel leh azungzui.


Innlakguina sungpan innteek in, aliangbit,apheikhat, atel sungnung, tang uh hi. Lukhungsa kici, alungphalkhat, amuk, acingsa bakkhat, azel tumkhat, atuap, agilkha, asin, a-ekthup, aleii tumkhat.


K. Sahawmdan: Behlamte Thalloh in apheibul. Zinkhak in anaak tangli baang. Sialbawl in anaak tangthum Tulpikai in anaak tangnih Beh ngana in tangnihmah Behgukna anak tangnihmah Tanupawl Tanupi in abul Tanu nihna in aliang deih teelsak. Tanu thumna in aliang teelloh zawkpen Tanu lina in a zaangsa teelsak Tanu ngana in a zaangsa kiteellozaw pen. Tanu nautaang in aphuuksa hawm uh. A iiksa pen khunsa-in kihawm hi. Thallohpanin panto hi. Pu pawl. Pupi in angawng sang hi. Tangpu in ameizui ngah hi. Pu dangte pen ameizui tumtanin hawm hi A kicin keileh ahuai hawmsak hi. Thusa leh Sasem Apheisa aatin pia hi. Sakuangkhiat. A lutang, a-iik, aliang, azaangsakhat, angawng kikoihsak hi. Angoi kawnkhat, asinkakhat, cihbangin kikoihsak hi.


Ei Christian ten Zuhawm-Sahawm pen kinakzat nawnlo hi. Tanu leh Thusa agimdiak agamtaang diakte bek tanh kipia a, adangdangte ngeina zui-in kihawm lo hi. Tanupi leh anihna pen tuibuhsa peuh kipia hi. Christian sungah Beh-thusa leh Veng-thusa in nasep neisimsim hi. Tua ban-ah SDA Pawlpi diakdiak Ganpum zatna tawm hi. Zong kideih khollo maita hi. Zindo nading aa kigo leh innteekmeh ding aa kigo nangawn kibuaipih tamzaw ahihmanin kazang taktak lo hi.


Hih kagelh pen Khang taangthu ciamtehna ding leh Ngeina a kannuam khangnote aading ngimna tawh katheihsunsun hong gelhkhia kahi hi. Tua zong amauzat kammalte katheihtel loh tammahmah ta hi. Ameizu, asumkuul, aciangkang, abul, atong, amal cihkhawng kazakzak hangin bangcih katelloh ngentang ahi hi.


L. Pusa or Innsungpi thoih sahawmdan

Bangkuapi, Thallohpa -------- A liang.

Zinkhak --------------------- Apheibul.

Tulpipa --------------------- Aliangkh at, ahuaikhat, akhanuai.

Sabawl ---------------------- Azungzui.

Sunghpi --------------------- Abultong.

Pu in ----------------------- Ameizui.

Tanupi leh Anauzaw ---------- Tanu ten malli ngah uh hi. Adeekguh, azungzui, a-iikmuk anawi tangkhat baang, apheisa bakkhat.

Tanu thumna ----------------- Aciangkang, azungzu, aphukka,

Zawl ------------------------ Sialngaw ng kipia hi.

Songte ---------------------- Akeng tumbul khatleh a iik phalkhat leh a sungkua namkim kipia.

Lawigawhsa ------------------ Pusa thoihna bangin kihawm hi.

Lawigawh voknu sa ----------- Phaitam aa alaam cialna-in kipia hi. Zingzu leh phaitamzu site kipia hi.


M. Pupa Ngeina Zukholh: Kawl huzaap Zomi ten Pawi acih pen India lam Zomi te'n Lawm ci uh hi. Ahih hangin hite pen Zopau hilo hi. Zopau iin Ai kicizaw hi. Mimza ai, taangza ai, asamat ai, BA ai, kici hi. Ahih hangin Lawki-hunlai gal-ai, sa-ai cihpen zupi nungin dawibiak ngeina tawh na kizomlua ahihman, ai cihpen lawkivai-lua kisa kha ding hi.


Zomite in gualzawhna leh matutna khatpeuh a om ciangin kipahtawi uh hi. Kasangnaupan lai-in kapa in lai ka-on simin aktawh hong aihsak tawntung hi. Innkuan iin kilungkim mahmah hi. Kalai onman kei aklu hong nesak hi. Thuneuno abat hangin hanciamnopna hong khangsak hi. Nu leh pa hong pahtawina pen ki-angtanpih mahmah hi. Ka uu pen saben uuk ahih ciangin lailam haatlo hi. Ahih hangin vakhu khat amat pen kapa'n aklui khat tawh aihsak hi. Vakhu pen khuttum-cia phalo hi. A aihna aklui pen innkuanmeh cing hi. Tua bang kipahtawina in lungsim cidamsak hi.


N. Pute Tuukzuu Kholh: Zomi lawkite in tuuktung masa anpalte zuu in sa uh hi. Puute zuu khol uh hi. Zucil kaimasa pen a puupi suah uh hi. Apuu in la-in mawkneeklo hi. A tute cidamna ding leh mimza tangza lazo ding, sumnu sumpa lamzawhna dingin thupha ngetsak uh hi. Zomi te ngeina-ah numeite in pianna nulehpa vakna ding thu ngahlo hi. Go leh gam kitomsak lo hi. Ahih hangin numei nualam pen kipuapaih tuanlo hi. Naupangte in puute zahtakpiakna leh pahtawina itna lahna ding ngeina hoihmahmah nabawl zel hi. Puute tuukzu-kholh pen numeilam pahtawina ahi hi. Puute leh lamphung kineekzolo cih paunak nei uh hi. Tua pen naupangte in nulam ahi puute pen simmawh loh ding deihna hi. Lungsim sungah ngeina kipmahmah aguansak ahi hi. Puute simmawhte damlo hi. Nuamsa lo hi. cin umsak hi. Gilsung damlote in gau-an la ci'n puute kiangah ankhing vasiim uh hi. A tute tungah khasia leh, napu ngoidok hing bang hang hong hici bawl na hiam? cithei uh hi. Ngoidok cihpen gilnathei cihna ahi hi. Tua ahih ciangin damlohna thu khatpeuh a omleh puute kiang taailoh phamawh ahihmanin puute kizahtak hi. Ki -iit mahmah hi. Thupha ngahna-naak ahi hi.


Tanu-mokhak khempeuh kiciamkholin, a zu-kholhni kibangsak uh hi. Lawki-hunin omkhawlna munah aneek uh zuu hipen hi. Anlim sangin zuu pen thupiseh zaw uh hi.Puute pahtawina la vive sa uh hi.


(1.a)Kei kapuu te sen a kapuu te ningzuu bang khum thei naleng nuampeng phuhsak vang e

(1.b)Nuampeng phuhsak vang heisa bang paal thei naleng kapal losak vang e


(2.a)Bualna ngei nuam bualna ngei nuam e, puvon siangsung bualna ngei nuam e

(2.b)Laamna ngeinuam laamna ngei nuam e, puvon pahtang laamna ngei nuam e


(3.a)Tualnuam e tualnuam e puute sumtual tualtung tualnuam e

(3.b)Gam nuam e gam nuam e pupa gamzang gamnem gamnuam e


(4.a)Pupa gamzang tangzang khat a, tangkhat suan zong simtheihloh piang e

(4.b)Tang khat suan zong simtheihloh piang a bangaa sunglawh bang kasam hiam aw


(5.a)Theisen puvon ngalliam bel aw tusuanmel haihkha na cia

(5.b)Gual sang tongdam neem zaw ding a, aduang mel hoih ding aw ee


Dawhdan saknung leh dawhdan khangnung dimin zubeel kigual hi. Zubeel khat mikhat in tutpih hi. Sak leh khang abul leh adawn kidawngin lasa ziahziah hi. Pasalnote kikhelin alai-ah tawnsak keukeu hi. Khuangtumpan akhuang saankeuhkeuh iin hong tawp ciangin, suai..suai..suai suai cin, a tangtawnpa kai-in zuu teepsak hi. A puute a itmanin tawn(laam) hi ci-in pakta mahmah uh hi. Tuukzuu-akmat ci-in ak khattek namat uh hi. Pawlkhat in sum mat uh hi. Pawlkhat in gangawh hi. Bang bang kimat taleh tukzu-akmat in sum tua zah hong pia ci uh hi.


Tuhun Christian ten zong hih ngeina paikhia tuanlo hi. Zuu tangin cikhum bawngnawi peuh kikhol hi. Antak bungkhat bungnih vapuak thei hi. Pawlkhat in anlim-tuilim vaneekpih hi. Hih pen puute pahtawina pawi limci mahmah ahi hi.Ei Christian khangthak hunin zong puute pahtawina hunnuam limci-takin kibawl thei lel ding hi.


O. Sazaam: Japan-galma hunin saneek kisangkhaat mahmah hi. Sa-sai omlo hi. Dangka-tang ngahna haksa lua hi. Akpi khat matkhat in kilei hi. Minvawh khat neilo-in akno khat zong kigongam lo hi. Sumtawng-thoih ahihkeh huanthoih cihkhat in zang hamtang uh hi. Saneekna tawmlua ahihmanin lampi zong uh hi. Inn-4 inn-5 kipawlin banpai-in vok go uh hi. Tua pen sazaam kici hi. Vok pen bangcia go dingcih ciangtan uh hi. Pawlkhat in nekhawm hi. Pawlkhat in a kikimin sehhawm uh hi. Sa khamtakin ne uh ahihman sazaam pen ahihzote ki-eng mahmah hi. Hih kipawlna pen a cithei zawdeuhte aa hi. Meigong daipamte kihel zolo hi.


P. Tukvak: Tanghamkin kici ankung leh kiak kikimin a omlaitak lokhawh kikin mahmah hi. Lo-lel ahihman thacial uh hi. Kialhuntawh kituak sawnsawn hi. Thacialte kivaitut zolo ahihman, tuktun(akhawhsa-tun) ciang kivaakpan hi. Tuktun ciangin thacialte kaikhawm in zuu leh sa akhamtakin neekpih hi. Thacial-vaak tawh kibangnawnlo hi. Pawibawl banglel ahihman nuamsa mahmah hi.


Hih ngeinate pen dawibiakna tawh kisai hilo hi. Amau-hun tawh kituak nuntak khuasakzia ahi hi. Tua banga kikaihkhopnate pen a kingai tengmah ahi hi. Kikholhna tamleh kingaihna leh kiphawkna zong khangpah hi.


Saizang Te Zat Sahawm ZiaLe Phamawh Neihzah

***************************


Ciimnuai leitang a te'ng Saizang khua a omten nopna lam sagawh nate ah hih anuai abang in sa nasemh in a kul/a kisam bang in phamawh teng napia uhhi.


Sahawm zia tawh kisai in Mopawi, Tanu khak sagawh, thalloh sagawh, lungdam kohna  cihte le Naumin phuah cihte sahawm dan a tuamtek in kinei hi.

 

Innkhat in phamawh(10) kinei kimciat hi.


Sahawm/sapiak zia tawh kisai in a nambat zui in na en in


1-Thalloh =  8

2-Sunghpi = 7

3-Tuitaak(Tanu pi) = 13

4-Sawlla(Tanu nauzaw) = 12

5-Zinkhaak =  1

6-Pu = 2

7-Beh Sabawl = 3

8-Sungh Sabawl = 4

9-Beh Thusa = 5

10-Veng Thusa = 6


Zomi te pen Khua khat le khua khat sahawm zia le phamawh neih dan kibang kimlo hi.


A neng a tawng in genzo kang in tawmcik a ki hawmsawn pak hihang..

Cr: Zam Pu



No comments:

Post a Comment